Uitvoering van het grondbeleid in 2024
Op bijgaande kaart staan de belangrijkste projecten waaraan de provincie in 2024 een bijdrage zal leveren op het gebied van verwerving van gronden. Deze zijn verdeeld naar projecten op het gebied van infrastructuur en groen en daarnaast zijn overige gebiedsontwikkelingen vermeld. Het ‘toetsbaar voorontwerp’ van het Zuid Hollands Programma Landelijk Gebied (ZH-PLG) is in juli 2023 aangeboden aan LNV. Er volgt daarop een proces van toetsing door onder andere het Planbureau van de Leefomgeving en de Ecologische Autoriteit. De provincie beoogt in 16 gebiedsprocessen tot regionale afspraken te komen om de doelen van het ZH-PLG te bereiken. Tot die tijd, maar ook daarna is grondverwerving een middel om bij te dragen aan de doelen van het ZH-PLG. Het grondbeleid en alle activiteiten voor het NPLG (inclusief de stikstofopgave) zijn op basis van wat nu bekend is in deze paragraaf beschreven onder het onderwerp stikstof en NPLG. De programma’s en projecten waarbij de provincie gronden overdraagt of verkoopt, zijn niet op deze kaart maar wel in de toelichting opgenomen.
Bron: Cartografie provincie Zuid-Holland.
Infrastructuurprojecten
Jaarlijks worden voor infrastructuurprojecten, waaronder het fietsprogramma, gronden aangekocht. Een aantal (middel)grote projecten is op de bovenstaande kaart weergegeven.
De verwerving van gronden voor realisering van de Rijnlandroute, een gemeenschappelijk Rijks- en provinciaal project, is vrijwel afgerond. In verband met planaanpassingen lopen er nog enkele verwervingen. In 2024 zal verder worden gegaan met verkoop van gronden (‘overhoeken en/of werkterreinen’) die niet nodig zijn voor het project.
De grondverwerving voor de aanleg van bijvoorbeeld de verlengde Bentwoudlaan, de Bentwoudlaan en Hazerwoude-Dorp en de overige verwervingen voor aanpassingen van de infrastructuur, zoals Groot Onderhoudsprojecten aan de N215, N211, N214/N216 en de Ongelijkvloerse kruising Burgemeester Smeetsweg (N11)vormenookeen forse opgave. De grondverwerving voor infrastructuur vindt altijd plaats op basis van volledige schadeloosstelling en indien noodzakelijk gaat de provincie over tot onteigening. Voor de projecten N211 en N215 is een administratieve onteigeningsprocedure gestart. Deze procedure is ook van toepassing op de Rijnlandroute voor een laatste aankoop i.v.m. een planaanpassing. Voor de realisatie van de Rijnlandroute zijn eveneens woningen en andere opstallen aangekocht. Met de verkoop hiervan is in 2023 gestart en in 2024 zal dat ook gebeuren.
Bij infrastructuurprojecten wordt de (financiële) planning en voortgang uitgewerkt via het Programma Zuid-Hollands Infrastructuur (PZI). Grondverwerving en -verkopen maken hier deel van uit.
Economie en woningbouw
De adviesfunctie van het grondbeleid wordt ingezet voor de provinciale doelen voor wonen en werken. Voor de provincie is de beschikbaarheid van voldoende betaalbare woningen een doel. Er wordt bij de verkoop van provinciale opstallen altijd bezien of deze doelen te verenigen zijn. In 2024 zal ook bezien worden of en hoe het grondbeleid verder kan worden ingezet voor de doelen op het gebied van wonen en werken.
Natuur Netwerk Nederland (NNN)
Ten behoeve van de beleidsrealisatie van natuur (NNN) zijn in 2024 overeenkomsten noodzakelijk. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen:
- sluiten van zelfrealisatieovereenkomsten met ondernemers die binnen hun bedrijf de gestelde natuurdoelen combineren met agrarisch ondernemen.
- vrijwillige aankopen.
- minnelijke aankopen met een volledige schadeloosstelling. Daarvoor is besluitvorming nodig, die ook in het uiterste geval het inzetten van onteigening mogelijk maakt voor specifieke gebieden.
- doorleveren van grond aan de (terrein)beheerder in eigendom, erfpacht of pacht.
De realisatie van de NNN vindt grotendeels via 4 programma’s plaats:
- Krimpenerwaard;
- Gouwe Wiericke;
- Natuur Netwerk Zuid-Holland (ecologische verbindingen en overige gebieden);
- Leenheerenpolder.
Krimpenerwaard
De realisatie van de NNN in de Krimpenerwaard vindt plaats door de stuurgroep Krimpenerwaard (gemeente en hoogheemraadschap) in opdracht van de provincie. De provincie levert capaciteit aan het programmabureau en verzorgt ook de grondverwerving.
Op basis van de zogenoemde instrumentenkoffer wordt nadrukkelijk ingezet op zelfrealisatie. De stuurgroep Krimpenerwaard is opdrachtgever voor het maken van afspraken met ondernemers over de te realiseren natuur binnen hun bedrijf, de inzet van subsidiemiddelen en het beschikbaar stellen van (extra) grond om extensivering te faciliteren. De provincie heeft een ‘makelaar natuurinclusieve landbouw’ aangesteld, die de afspraken met de ondernemers heeft voorbereid.
De gemeente is in het kader van de versnelling van de realisatie van de NNN in de Krimpenerwaard in 2019 de administratieve onteigeningsprocedure gestart. Op 29 oktober 2020 is het Koninklijk Besluit geslagen (op 16 november 2020 gepubliceerd). In het Koninklijk Besluit zijn alle nog niet verworven gronden binnen de natuurbestemming ter onteigening aangewezen.
Het bestemmingsplan Natuurgebieden Veenweiden Krimpenerwaard vormt de basis voor de onteigeningsprocedure. Omdat voor titel IV (onteigening op basis van bestemmingsplan) is gekozen, dient het bestemmingsplan onherroepelijk te zijn alvorens tot dagvaarding (juridische onteigening) kan worden overgegaan.
Het bestemmingsplan is inmiddels in zijn geheel onherroepelijk geworden. Dat betekent dus dat daadwerkelijk tot dagvaarding voor onteigening kon worden overgegaan waar geen overeenstemming is bereikt over verwerving dan wel zelfrealisatie. In een aantal (7) gevallen is dat gebeurd, terwijl er in een andere zaak voor gekozen is de zaak via onteigening af te wikkelen op basis van bereikte overeenstemming. Van deze 7 gevallen is uiteindelijk met 1 partij in der minne nog overeenstemming bereikt, met 2 anderen is er nog overleg, terwijl in de overige 4 zaken onteigening inmiddels is uitgesproken.
Partijen waarmee de mogelijkheid van zelfrealisatie wordt onderzocht kregen meer tijd, in die gevallen is het starten van de gerechtelijke onteigeningsprocedure aangehouden. Inmiddels is in veel gevallen overeenstemming bereikt over zelfrealisatie.
De procedure voor grondverwerving loopt voor de laatste dossiers ook nog tot 2024. Dat is wat later dan gepland, maar levert geen problemen op voor de inrichtingsplanning.
In 2020 is een Natuurbeheer Collectief (NBC) opgericht met als doel één loket te vormen voor alle partijen die gronden beheren. Daarnaast beheert het NBC vanaf 2022, op basis van een 6 jarige pachtovereenkomst met de provincie, de provinciale gronden. Het NBC geeft deze gronden in onderpacht uit aan belangstellenden uit het gebied. De gronden blijven dus eigendom van de provincie. De uitvoering van inrichtingswerkzaamheden werd vanaf eind 2022 ter hand genomen. Dit vraagt nauwe afstemming met de provincie als eigenaar van NNN-gronden en ook aangrenzend bezit. Ná uitvoering worden de provinciale gronden, waarschijnlijk via een erfpacht overgedragen aan een beheerder. Dit zal via een nog vast te stellen openbare procedure worden gedaan.
Gouwe Wiericke
In het programma Gouwe Wiericke zijn in 2024 ook gesprekken over zelfrealisatie en enkele kopen/verkopen/ruilovereenkomsten aan de orde. De provincie verwerft, ruilt en verkoopt gronden in deelgebieden. Voor het jaar 2024 staan nog meerdere grondruilingen gepland in de Meije Graslanden. Er wordt een begin gemaakt met de laatste grondverwervingen in Westveen in het minnelijke traject van onteigening. Er worden robuuste aaneengesloten gebieden gerealiseerd en daarmee komt de realisatie van de opgave van de nieuwe natuur in Gouwe Wiericke binnen bereik.
In 2024 zal een begin worden gemaakt met uitvoering van het baggerproject van Westveen, waarvoor een deel van de aangekochte natuurgronden Noordse Buurt zal worden ingezet.
Extra aandacht komt er voor de opstartende gebiedsprocessen binnen Gouwe Wiericke die geïnitieerd worden vanuit de stikstof- en bodemdalingsopgave, waarin zo mogelijk ook de grondverwerving van de nog resterende opgaven zal worden meegenomen.
Natuurnetwerk Zuid-Holland
In 2021 is het Handelingskader NN-ZH door PS en GS vastgesteld. Dit besluit omvat de realisatie- en verwervingsstrategie en financiering van de overige NNN-opgave in de provincie Zuid-Holland. Het gaat daarbij om circa 900 hectare natuur en ecologische verbindingszones. Er zal voor deelgebieden met partners een realisatiestrategie worden opgesteld aan de hand van de beschikbare instrumenten (zelfrealisatie, verwerving, ruil en overdracht). Hierbij wordt gebruik gemaakt van de ervaringen met het programma Veenweide. Het programma waarin alle overige NNN-projecten zijn ondergebracht, zal de komende jaren een forse inzet van de grondinstrumenten vragen. In het Handelingskader is het instrument volledige schadevergoeding/onteigening opgenomen en kunnen ook ruilgronden worden verworven. De gehele NNN dient in 2027 conform afspraak met het Rijk te zijn gerealiseerd.
in 2024 ligt het accent op realisatie- en verwervingsstrategieën per regio en deelgebieden en het gericht verwerven van grond als dit nodig is. Er wordt gewerkt aan besluitvorming die het mogelijk maakt om in specifieke gebieden niet alleen de marktwaarde te kunnen betalen aan huidige eigenaren, maar een volledige schadeloosstelling. In het uiterste geval kan daar ook onteigend worden.
Leenheerenpolder
In 2019 is duidelijk geworden dat de Leenheerenpolder Natura 2000 blijft. Over de status zijn afspraken met het Rijk gemaakt en vervolgens zijn er plannen voor het gebied met de regio gemaakt (groen in combinatie met een woning-bestemming). In 2021 is als eindbeheerder Natuurmonumenten geselecteerd via de openbare procedure om met het gebiedsproces aan de slag te gaan. Na goedkeuring van het inrichtingsplan door de provincie en mits er overeenstemming is over de dan te bepalen grondprijs, zal de grond onder de voorwaarden als genoemd in de bij de inschrijving behorende koopovereenkomst aan Natuurmonumenten worden aangeboden begin 2024.
Recreatie om de Stad (RodS) en Provinciale Recreatiegebieden (PRG)
De meeste zogeheten Recreatie om de Stad-gebieden (RodS) en ook de meeste Provinciale Recreatiegebieden (PRG’s) zijn overgedragen aan mede-overheden. Per 1 januari 2024 resteren er nog 4 gebieden waar de provincie (deels) eigenaar van is. Voor deze gebieden zijn er nu geen voornemens om tot overdracht over te gaan.
Vlietland
Voor wat betreft het Recreatiegebied Vlietland is een groot deel van de grond in erfpacht gegeven aan de exploitant Recreatiecentrum Vlietland B.V (RVC) in het gebied, waarbij in de erfpachtakte onder andere voorwaarden zijn gesteld over de exploitatie, het beheer en ondererfpacht van het gebied. Voor de gronden die eind 2019 in erfpacht zijn gegeven ten behoeve van de realisatie van de vakantiewoningen in Vlietland zullen naar verwachting in 2024 diverse werkzaamheden plaatsvinden zoals harmonisatie uitgifte en uitgifte gronden met een optie.
Weidevogelprogramma
In 2019 is het Actieplan Boerenlandvogels vastgesteld. Dit actieplan bevat allerlei acties die nodig zijn om de weidevogelstand in Zuid-Holland te verbeteren. Eén van de onderdelen is de inzet van grondeigendom van de provincie Zuid-Holland (circa 200 hectare) buiten de NNN. De kavelruil Zuidpolder van Delfgauw is in 2022 afgerond, hierdoor is een aaneengesloten weidevogelgebied van 123 hectare ontstaan. Dit is inclusief het bestaande natuurgebied De Groene Keijzer, de aanwezige eendenkooi en de natuurplas. Voor sommige percelen dienen nog pachtovereenkomsten te worden afgesloten. Ook in 2024 wordt hieraan gewerkt.
Bos en bomenbeleid
Voor de realisatie van het bos- en bomenbeleid zijn middelen beschikbaar gekomen die mogelijk ook worden besteed aan de inzet van instrumenten uit het grondbeleid. In 2024 zal verder worden bezien of provinciale gronden hiervoor beschikbaar zijn of gerichte aankoop aan de orde moet zijn.
Buijtenland van Rhoon
Op 29 juni 2018 is de Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon opgericht en op 3 juli 2018 hebben GS het Streefbeeld vastgesteld. Hiermee zijn belangrijke stappen gezet in de realisatie van het Buijtenland van Rhoon. De provincie en de Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon zijn een samenwerkingsovereenkomst aangegaan. Hierin zijn onder andere afspraken opgenomen over het ter beschikking stellen van door de provincie verworven grond aan de Gebiedscoöperatie. Daarnaast is afgesproken dat de provincie verantwoordelijk blijft voor de grondverwerving. Grondeigenaren behouden op deze manier de mogelijkheid om tegen een volledige schadeloosstelling te vertrekken. Inmiddels heeft de provincie circa 413 hectare grond binnen het plangebied aangekocht; er komt nog circa 75 hectare voor verwerving in aanmerking. Deze grond zal conform het bepaalde in de samenwerkingsovereenkomst, nadat deze vrij van (voortgezet) gebruik is, ter beschikking worden gesteld aan de Gebiedscoöperatie om het Streefbeeld met leden en derden te realiseren. Middels een geliberaliseerde pachtovereenkomst zal de provincie in 2024 naar verwachting circa 326 hectare binnen het plangebied gelegen grond aan de Gebiedscoöperatie ter beschikking stellen voor verwezenlijking van de doelen uit het Streefbeeld. Daarnaast heeft de Gebiedscoöperatie aanvullend op de uit te geven oppervlakte vanuit de provincie de beschikking over circa 66 hectare waarop (gedeeltelijk) inrichtingsmaatregelen kunnen worden uitgevoerd op basis van het op te stellen inrichtings- en beheerplan. De Gebiedscoöperatie moet de maatregelen uit het Streefbeeld vóór eind 2026 hebben gerealiseerd. Het bestemmingsplan, de hiervoor benodigde onderlegger, is in april 2023 inmiddels vastgesteld. Het verder hiervoor benodigde inrichtings- en beheerplan wordt naar verwachting eind 2023/begin 2024 opgeleverd.
Opgave stikstof en NPLG
In 2020 zijn Rijk en provincies gestart met een maatregelenpakket om de stikstofdepositie in N2000-gebieden te reduceren. PS hebben in maart 2021 de Uitvoeringsagenda stikstof vastgesteld. Deze aanpak bevat een gebiedsgerichte aanpak (GGA) en een sectorale aanpak via actielijnen (o.a. landbouw en natuur). De aanpak voorziet in een bronneneffecten-analyse per N2000-gebied en vervolgens het vaststellen van een maatregelenpakket.
Inmiddels is in 2022 de stikstofaanpak onderdeel geworden van een integrale aanpak via het NPLG. Het ‘toetsbaar voorontwerp’ van het Zuid Hollands Programma Landelijk Gebied (ZH-PLG) is in juli 2023 aangeboden aan LNV. Er volgt daarop een proces van toetsing door onder andere het Planbureau van de Leefomgeving en de Ecologische Autoriteit. De provincie beoogt in 16 gebiedsprocessen tot regionale afspraken te komen om de doelen van het ZH-PLG te bereiken. Tot die tijd, maar ook daarna is grondverwerving een middel om bij te dragen aan de doelen van het ZH-PLG. Het grondbeleid en alle activiteiten voor het NPLG (inclusief de stikstofopgave) zijn op basis van wat nu bekend is in deze paragraaf beschreven onder het onderwerp stikstof en NPLG. Vooruitlopend op een gerichte aanpak per (deel)gebied wordt een actief grondbeleid gevoerd wat betekent dat aankoopkansen benut worden. In 2022 werd hiervoor een provinciale NPLG-grondbank opgericht.
Met het oog op de reductie van de uitstoot van stikstof zijn er landelijke regelingen, de LBV en de LBV+ regeling. De provincie heeft een nadrukkelijke rol bij de uitvoering van de regelingen en waar dat aan de orde is, trekt de provincie samen op met het rijk. Ondernemers die gronden willen verkopen kunnen met de provincie daarover in onderhandeling gaan, ook parallel aan de uitvoering van de genoemde regelingen.